نصب آرچ لینوکس

ویرایش ششم ، تابستان ۱۴۰۲ :

بعد از ویرایش این آموزش باتوجه به اینکه دیگه آرچ نصب نکردم کاستی های این آموزش برام مشخص نشد. تا اینکه به دلایلی سیستم عامل Arch Linux ام رو پاک کردم و تصمیم گرفتم یک سیستم جدید که فقط برنامه های مورد نیازم روش نصب باشه و زیاد شلوغ نباشه تهیه کنم . به همین دلیل از اول اقدام به نصب آرچ کردم که با توجه به بعضی از مشکلات ویرایش قبلی این آموزش پاسخگوی اونها نبود. من تصمیم گرفتم ویرایش جدیدی به همراه تغییرات جدید آرچ لینوکس تهیه کنم. امیدوارم مفید واقع بشه.

این یک راهنمای مینیمال برای نصب «Arch Linux» هستش . توی اینترنت راهنماهای زیادی هست ، هر کسی با توجه به نیازی که داشته برای خودش یا برای بقیه یک راهنما نوشته . من هم با توجه به چیزهایی که میخوام نصب کنم این راهنما رو مینویسم . و صد البته که قسمت عمده ای ازش با بقیه مشترک خواهد بود .

تهییه فایل iso.
من فرض کردم شما یک ایزوی سالم  و جدید از سایت ArchLinux در اختیار دارید.برای رایت ایزو بر روی دی وی دی یا بوتیبل سازی فلش طبق مسیر زیر اقدام کنید.

در لینوکس:
باز هم من فرض کرده ام شما آشنایی مقدماتی با دستورات خط فرمان و شناسایی دیوایس ها در لینوکس و … دارید . معمولا فرد ناآشنا با لینوکس برای اولین بار سراغ آرچ لینوکس نمیاد و این آموزش برای افراد آشنا با ساختار لینوکس و خط فرمان مفید خواهد بود.

به راحتی با استفاده از خط فرمان و دستور قدرتمند dd میتوان نسبت به تهییه یک سی‌دی یا فلش بوتیبل اقدام کرد :

با دستور زیر میتونیم اون رو روی دی وی دی موجود بر روی اپتیک درایو رایت کنیم :

sudo dd if=/path_to_arch_.iso of=/device-name

پس از اجرای این دستور ، تا اتمام عملیات نوشتن ایزو بر روی فلش یا سی دی در ترمینال هیچ خروجی مشاهده نمیشود . بعد از اتمام عملیات نوشتن ( رایت ) ایزو ترمینال به حالت طبیعی باز میگردد .

در صورتیکه از دستور dd به همراه سوییچ progress بصورت زیر استفاده کنید ، در زمان نوشتن میتوانید از پیشرفت کار مطلع شوید :

sudo dd bs=4M if=/path/to/archlinux.iso of=/dev/sdx status=progress && sync

در ویندوز :

با استفاده از نرم افزار unetbootin میتوان اقدام به رایت ایزو نمود .

بعد از رایت شدن میتونیم سیستم رو راه اندازی مجدد کنیم .

ورود به منوی بوت سیستم عامل:

بعد از ریست کامپیوتر خود با زدن کلید F12 وارد منوی بوت میشوید و میتوانید دیوایسی که بوت از آن صورت میگیرد را انتخاب کنید.

اتصال به اینترنت توسط کابل lan

بعد از بوت شدن سیستم . در ابتدای فرآیند نصب اتصال به اینترنت را چک میکنیم:

ping -c3 www.google.com

دستور بالا سایت گوگل را ۳ بار پینگ میکند که در صورت عدم اتصال متوجه خواهیم شد .

البته اولویت با اتصال به اینترنت توسط کابل لن میباشد.

در صورت استفاده از مودم وایرلس یا استفاده از Wifi میتوان بصورت زیر به اینترنت متصل شد :

iwctl

دستور فوق برنامه اتصال وای‌فای را اجرا کرده و اقدام به اتصال مینماید:

device list

لیست مودم های متصل به کامپیوتر شما را نمایش میدهد . برای من اسم مودم وای فای wlan0 میباشد.

station wlan0 get-networks

اسامی شبکه های وای فای در دسترس را نمایش میدهد .

station wlan0 connect "name of network" 

به شبکه وای فای متصل شده و سپس رمز عبور را درسافت میکند . در انتها با زدن کلید های Ctrl+ D از برنامه خارج شوید و نصب را ادامه بدهید.

نوع پارتیشن بندی

دو نوع جدول پارتیشن برای نصب در اختیار ماست . استفاده از سیستم مدرن GPT یا استفاده از سیستم قدیمی تر MBR . در صورتیکه سیستم شما از UEFI پشتیبانی میکند تنها انتخاب شما استفاده از سیستم بوت UEFI به همراه پارتیشن بندی GPT میباشد. در غیر اینصورت از هر دو سیستم پارتیشن بندی MBR یا GPT میتوان استفاده کرد . در اینجا ما نصب آرچ لینوکس بر روی هر دو نوع سیستم را آموزش میدهیم.

برای پارتیشن بندی ، در صورت استفاده از GPT از برنامه cgdisk و در صورت استفاده از MBR از برنامه cfdisk استفاده میشود .

ابتدا با برنامه lsblk اسم پارتیشن مورد نظر برای نصب را پیدا میکنیم .

sda      8:0    0 119.2G  0 disk
├─sda1   8:1    0  119.2G  0 part
sde      8:64   0 931.5G  0 disk
└─sde1   8:65   0 931.5G  0 part

پارتیشن بندی MBR:

فرض میکنیم تنها سیستم عامل کامپیوتر ما فقط ArchLinux خواهد بود. در این حالت بصورت زیر عمل میکنیم:

فرض کنیم قصد نصب Arch در درایو sda را داریم :

cfdisk /dev/sda

ابتدا پارتیشن روت .سپس swap و در انتها پارتیشن home را میسازیم .
بعضی از علما استفاده از یک پارتیشن مجزا برای var/ را پیشنهاد میدهند که در صورت تمایل میتوانیم این پارتیشن را هم بسازیم .

New > Enter
Partition Size > 40G
Primary or Extended > Select Primary
Bootable > Enter
Write > Enter > Yes

بعد از ساخت روت swap را میسازیم :

New > Enter
Partition Size > 4G
Primary or Extended > Select Primary (or extended, if you are going to create more than 3 partitions on this hard drive)
Write > Enter > Yes

سپس در صورت علاقه میتوانیم پارتیشن home/ را بسازیم . در غیر اینصورت پارتیشن home/ از فضایی که برای root/ در نظر گرفته ایم استفاده میکند.

بعد از ساخت پارتیشن ها ،آنها را فرمت میکنیم، فرض میکنیم پارتیشن root/ در آدرس dev/sda8/ قرار دارد .

# mkfs.ext4 /dev/sda8

از سیستم فایل ext4 برای پارتیشن روت استفاده کردیم .

فرض میکنیم swap در dev/sda5/ قرار دارد. با استفاده از دستور زیر این پارتیشن را به swap تخصیص داده و فعال میکنیم . در صورتیکه یک پارتیشن swap در سیستم شما از قبل موجود است، نیازی به تخصیص پارتیشن به سیستم فایل swap نمیباشد و تنها باید نسبت به فعال سازی swap اقدام کنید.

# mkswap /dev/sda5
# swapon /dev/sda5

در صورت علاقه میتوان یک پارتیشن مجزا برای boot/ با حداقل حجم ۲۵۶ مگابایت ساخت .

در صورتیکه بخواهید از بوت دوگانه به همراه ویندوز یا چندگانه استفاده کنید بصورت زیر عمل کنید:
ابتدا به مقدار موردنیاز خود فضای خالی درنظر بگیرید،حداقل ۲۰ گیگابایت برای پارتیشن root و حداقل به اندازه رم سیستم برای swap و مقدار دلخواه برای پارتیشن home. درصورتیکه بجای HDD از SSD استفاده میکنید یا حافظه سیستم شما بیشتر از ۸ گیگابایت میباشد،احتیاجی به پارتیشن Swap ندارید.
من از ۱۷۰ گیگابایت فضای پارتیشن بندی نشده برروی سیستمم استفاده کردم . ابتدا یک پارتیشن ۱۷۰ گیگابایتی از نوع extended میسازیم . سپس از فضای خالی پارتیشن extended پارتیشن های root ,swap و home را میسازیم.در انتها پارتیشن root ( در صورتیکه اقدام به ساخت پارتیشن boot مجزا کرده اید پارتیشن boot) را بوتیبل میکنیم و برای اعمال تغییرات write را میزنیم.

نصب در حالت UEFI و پارتیشن بندی GPT

برای نصب سیستم UEFI لازم است در مرحله بوت ، بوت حتما در حالت UEFI انتخاب شود در غیر این صورت پس از اتمام عملیات نصب سیستم شما قابل دسترسی نیست.

پس از تست اتصال به اینترنت با دستور ping ، با استفاده از دستور lsblk میتوان پارتیشن های موجود را دید. با استفاده از دستور زیر میتوانیم پارتیشن های لازم برای نصب آرچ لینوکس را بسازیم.

cfdisk /dev/sda

در صورتیکه از ویندوز ۱۰ در کنار آرچ لینوکس استفاده میکنید، نقشه حافظه اختصاص داده شده به ویندوز و بوت آن بصورت زیرمیباشد(پارتیشن ویندوز سیستم من ۲۴۳ گیگابایت ظرفیت دارد.):

Recovery	sda1	500 MB	ntfs
EFI System	sda2	100 MB	vfat
Reserved	sda3	16 MB	
Windows 10	sda4	243 GB	ntfs

با استفاده از دستور cfdisk پارتیشن های زیر را میسازیم:

۵۰۰ مگابایت با فایل سیستم EFI system

مابقی حافظه به پارتیشن root اختصاص میابد . و از نوع Linux filesystem انتخاب میشود. در صورتیکه شما تمایل داشته باشید میتوانید از پارتیشن home/ جداگانه استفاده نمایید.

در صورتیکه از بوت دوگانه به همراه ویندوز استفاده میکنید، حتما یک حافظه به حجم ۱ مگابایت از نوع Bios boot اختصاص دهید . در غیر اینصورت بعد از اتمام عملیات نصب سیستم شما بوت نخواهد شد. در صورتیکه قصد استفاده همزمان از ویندوز در کنار لینوکس خود ندارید از این مرحله صرف نظر کنید.

پارتیشن بندی سیستم من بعد از اتمام کار بصورت زیر میباشد:

مابقی مراحل نصب بین سیستم قدیمی و سیستم UEFI مشترک میباشد:

ماونت کردن پارتیشن ها

بعد از ساخت و فرمت کردن پارتیشن ها نوبت به ماونت کردن پارتیشن ها میرسد . برای ماونت کردن از دستورات زیر استفاده میکنیم :

ماونت کردن root/ ( پارتیشن روت سیستم من در sda8 قرار دارد .):

# mount /dev/sda8 /mnt

در صورتیکه از پارتیشن home/ مجزا استفاده میکنید میتوانید آن را بصورت زیر ماونت کنید ( پارتیشن home/ سیستم من در sda9 قرار دارد.) :

mkdir /mnt/home
mount /dev/sda9 /mnt/home

در صورتیکه پارتیشن مجزا برای var/ ساختید ، به صورت بالا ابتدا یک Mount Point در mnt/ در نظر گرفته و سپس اقدام به مونت کردن پارتیشن var/ بنمایید .

همچنین میتوان یک پارتیشن مجزا برای boot/ نیز در نظر گرفت و به صورت فوق بعد از مونت پارتیشن / اقدام به ساخت mount point در mnt/ نموده و این پارتیشن ها را مونت نمود .

انتخاب سایت های Mirror

قبل از نصب بسته های اولیه باید سایت های میرور را برای نصب انتخاب و فایل زیر را ویرایش کنیم ، از دو روش میتوان دست به Rank کردن سایت های میرور کرد ، روش اول استفاده از برنامه reflector برای Rank کردن سایتهاست و روش دوم روش دستی میباشد . از یکی از این روش ها برای رنک کردن سایتهای میرور استفاده کنید تا سرعت دانلود بسته ها برای شما افزایش یابد .

روش اول استفاده از reflector

ابتدا برنامه را توسط دستور pacman -S نصب میکنیم :

pacman -Syy
pacman -S reflector

سپس از mirror list بکاپ میگیریم:

cp /etc/pacman.d/mirrorlist /etc/pacman.d/mirrorlist.bak

در انتها توسط برنامه reflector سایتها را رنک میکنیم :

reflector -c "IR" -f 12 -l 10 -n 12 --save /etc/pacman.d/mirrorlist

روش دوم Rank کردن دستی سایتهای Mirror list :

# nano /etc/pacman.d/mirrorlist

ابتدا خط مورد نظر را انتخاب کرده و در بالای لیست قرار میدهیم .برای این منظور با استفاده از Ctrl+w کلمه iran را جستجو میکنیم و با کلید های alt+6 خط مورد نظر کپی شده و با زدنctrl+u در ابتدای فایل mirrorlist پیست میشود .برای پیدا کردن بقیه میرورهای کشور ایران از Alt+w استفاده میکنیم و سایتهای میرور را در ابتدای فایل لیست میکنیم.

نصب بسته های اولیه

در این مرحله بسته های base که بسته های ضروری برای ایجاد سیستم جدید هستند و بسته های base-devel که بسته های لازم برای برنامه نویسی و توسعه سیستم هستند ، همچنین کرنل لینوکس نصب میشوند:

# pacstrap -i /mnt base base-devel linux linux-firmware

بسته های پیشنهادی به صورت پیش فرض نصب خواهند شد . در صورتیکه علاقه ای به نصب بعضی از بسته ها ندارید ، مثلا هم ویرایشگر nano و هم vi در این مرحله نصب میشوند، و ما به دلایلی علاقه ای به نصب vi نداریم میتوانیم بااضافه کردن یک – جلوی عدد پکیج مورد نظر از نصب آن در این مرحله جلوگیری کنیم . (البته ویرایشگر nano جدیدا در نصب بسته های base نصب نمیشود و باید بصورت دستی توسط pacman نصب شود. یا کد بالا بصورت زیر اصلاح شود)

pacstrap /mnt base base-devel linux linux-firmware nano

در صورتیکه در حین فرایند نصب دچار وقفه و اختلالی شده اید، بدون نگرانی دستور بالا را دوباره تکرار کنید تا ادامه دانلود صورت بگیرد.

بعد از نصب باید فایل fstab را بسازیم :

ساختfstab

فایل fstab برای معرفی اینکه کدام پارتیشن‌ها باید به فایل‌سیستم مونت شوند بکار می‌رود .

genfstab -U -p /mnt >> /mnt/etc/fstab

برپا ساختن سیستم جدید توسط chroot

# arch-chroot /mnt

تنظیم زبان و مکان محلی

# nano /etc/locale.gen

عبارت en_US.UTF-8 UTF-8 مربوط به زبان انگلیسی ، همچنین عبارت مربوط به زبان فارسی رو از کامنت خارج میکنیم و دستورات زیر را میزنیم

# locale-gen
# echo LANG=en_US.UTF-8 > /etc/locale.conf
# export LANG=en_US.UTF-8

تنظیم زمان محلی

# ln -sf /usr/share/zoneinfo/Asia/Tehran /etc/localtime

تنظیم ساعت سیستم

# hwclock --systohc --utc

تعیین host name

برای داشتن نام دلخواه سیستم خودتان میتوان دستور زیر را استفاده کرد ( این دستور نام کامپیوتر را به sys_name تغییر میدهد ):

# echo sys_name > /etc/hostname

پیکربندی مخازن

در صورت نصب سیستم عامل ۶۴ بیتی نیاز به مخازن multi Lib خواهیم داشت . برای این منظور فایل pacman.conf را با نرم افزار nano باز میکنیم :

# nano /etc/pacman.conf

سپس به پایین اسکرول کرده و خطوط زیر را uncomment میکنیم :

[multilib]
Include = /etc/pacman.d/mirrorlist

با قرار دادن خطوط زیر در انتهای فایل pacman.conf میتوان مخازن فرانسه را اضافه کرد :

[archlinuxfr]
SigLevel = Never
Server = http://repo.archlinux.fr/$arch

در نهایت فایل را ذخیره کرده و خارج میشویم . با دستور زیر مخازن را آپیدت میکنیم :

#sudo pacman -Sy

پیکربندی حساب کاربری

ابتدا برای کاربر root یک پسورد در نظر میگیریم :

# passwd

سپس یک کاربر جدید بنام ali تعریف میکنیم :

# useradd -m -g users -G wheel,storage,power -s /bin/bash ali

در انتها برای کاربر ali پسورد تعیین میکنیم:

#passwd ali

برای اینکه بتوان کارهای مربوط به کاربر root را بدون وارد شدن به حساب root انجام داد ، برنامه sudo را ویرایش میکنیم :

# EDITOR=nano visudo

خط زیر را uncomment میکنیم :

%wheel ALL=(ALL) ALL

نصب بسته auto-complete برروی bash

# pacman -S bash-completion

نصب بوت لودر گراب برای سیستم MBR

اگر بجز آرچ از سیستم عامل دیگری نیز استفاده میشود . ابتدا بسته زیر را نصب میکنیم :

#pacman -S os-prober

سپس گراب را نصب میکنیم :

# pacman -S grub
# grub-install --recheck /dev/sda
# grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfg

نصب بوت لودر گراب برای سیستم GPT

ابتدا بسته های زیر را نصب میکنیم :

pacman -S grub efibootmgr

یک دایرکتوری برای ماونت کردن پارتیشن EFI میسازیم :

mkdir /boot/efi

حال پارتیشن ۵۰۰ مگابایتی EFI system را ماونت میکنیم ، ( در سیستم من dev/sda7/ قرار دارد) :

mount /dev/sda7 /boot/efi

گراب بصورت زیر نصب میشود :

grub-install --target=x86_64-efi --bootloader-id=GRUB --efi-directory=/boot/efi
grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfg

در انتها برای اطمینان از اتصال به اینترنت بعد از ریبوت سیستم جدید بسته زیر را نصب میکنیم :

pacman -S networkmanager
systemctl enable NetworkManager.service

بعد از نصب سیستم عامل برای نصب گرافیک از بسته ای زیر استفاده میکنیم :

pacman -S xorg xorg-server

نصب Gnome

برای نصب Gnome از دستورات زیر استفاده میکنیم . میتوان هر مدیر پنجره را بکار برد اما مدیر پنجره gdm پیشنهاد میشود:

pacman -S gnome
systemctl start gdm.service
systemctl enable gdm.service

نصب XFCE

sudo pacman -S lxdm
sudo pacman -S xfce4 xfce4-goodies
systemctl enable lxdm.service

نصب KDE

sudo pacman -S kde
systemctl enable kdm.service
pacman -S kdeplasma-applets-plasma-nm
pacman -S alsa-utils pulseaudio kdemultimedia-kmix

در انتها از مد ch-root خارج میشویم ، پارتیشن ها را Unmount میکنیم و سیستم را ریست میکنیم:

# exit
# umount -R /mnt
# reboot

پس از نصب

برای اینکه بتوانیم به پارتیشن های ویندوزی دسترسی داشته باشیم باید بسته زیر را نصب کنیم:

sudo pacman -S ntfs-3g

در صورتیکه از بوت دوگانه یا چندگانه به همراه سیستم عامل ویندوز استفاده میکنید، در این مرحله دوباره گراب را آپدیت میکنیم تا سیستم عامل مقیم در حافظه ntfs هم شناسایی شود و به گراب اضافه شود:

در سیستم Legacy:

# grub-install --recheck /dev/sda
# grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfg

در سیستم UEFI:

grub-install --target=x86_64-efi --bootloader-id=GRUB --efi-directory=/boot/efi
grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfg

این مطلب قبلا در وبلاگ من به نشانی nutshell.ir منتشر شده بود .